επιληψία

Χρόνια παροξυσμική και πρόσκαιρη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας που εμφανίζεται ξαφνικά, παύει αυτόματα και έχει την τάση να επαναλαμβάνεται. Η νόσος αποτελεί την κλινική εκδήλωση αυτόματης διέγερσης των νευρώνων έτσι ώστε κατά τη διάρκεια της κρίσης η ομαλή ροή ηλεκτρικών σημάτων του εγκεφάλου να διαταράσσεται από ανώμαλες ηλεκτρικές κενώσεις· η εκφόρτιση των νευρώνων μπορεί να παραμείνει εντοπισμένη, όπως συμβαίνει στην εστιακή ε., ή να διαδοθεί σε ολόκληρο τον εγκέφαλο (γενικευμένη ε.). Το αίτιο της ε. οφείλεται σε τοπική βλάβη του εγκεφάλου, που αποδίδεται σε ποικίλα αίτια, όπως εγκεφαλικές κακώσεις κατά τον τοκετό, εγκεφαλίτιδες, τραύματα του κρανίου, αρτηριοσκλήρυνση, όγκους του εγκεφάλου κ.ά. Υπάρχουν όμως και μορφές ε. στις οποίες δεν είναι ανιχνεύσιμη καμία ανατομοπαθολογική βλάβη και τότε πιθανολογείται κληρονομική προδιάθεση. Η ε. είναι σχετικά συχνή νόσος· υπολογίζεται ότι περίπου το 0,5% του πληθυσμού πάσχει από αυτή, αν και συχνά η πάθηση δεν εκδηλώνεται κλινικά. Προσβάλλει συχνότερα τους άντρες, τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους. Η ε. μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή της γενικευμένης μεγάλης επιληπτικής προσβολής (grand mal), η οποία εκδηλώνεται με απότομη απώλεια της συνείδησης και με παροξυσμό σπασμών. Στη μορφή αυτή ενδέχεται να προηγηθεί προειδοποιητική αύρα, παραισθητικός ήχος ή οσμή, κοιλιακή δυσφορία. Ο ασθενής πέφτει στο έδαφος, όλοι οι μύες εμφανίζουν τονική σύσπαση και μετά από τριάντα δευτερόλεπτα αρχίζουν βίαιοι κλωνικοί σπασμοί που τινάζουν ολόκληρο το σώμα με ολοένα ταχύτερο ρυθμό. Γενικά, η κρίση διαρκεί λίγα λεπτά· συχνά συνοδεύεται από απώλεια ούρων και ύστερα από βαθύ ύπνο ακολουθεί πλήρης ανάνηψη του ατόμου, που συνήθως έχει μόνο τη μνήμη της αύρας. Μία άλλη κλινική μορφή της νόσου είναι η λεγόμενη γενικευμένη μικρή επιληπτική προσβολή (petit mal), που καλείται και κρίσεις προσωρινής απώλειας συνείδησης. Εμφανίζεται πάντα χωρίς προειδοποίηση. Το άτομο έχει στιγμιαία απώλεια της συνείδησης και μένει ακίνητο, διακόπτοντας την εργασία που εκτελούσε. Δεν εμφανίζονται κρίσεις σπασμών και η ανάνηψη είναι σχεδόν άμεση. Τέλος, ε. εκδηλώνεται και με τη μορφή των εστιακών ψυχοκινητικών κρίσεων, όπως είναι η ακινητική ε. και η μυοκλονική ε., μορφές που εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά στα παιδιά. Ενίοτε, η ε. μπορεί να εκδηλωθεί μόνο με ψυχικά συμπτώματα, όπως ξαφνικό και αδικαιολόγητο αίσθημα τρόμου, αποξένωση από το περιβάλλον, διαταραχές της προσωπικότητας ή ιδιότροπη και παράλογη συμπεριφορά. Χαρακτηριστική είναι η αμνησία σχετικά με το επεισόδιο. Η διάγνωση της ε. είναι αρκετά εύκολη σήμερα χάρη στην ηλεκτροεγκεφαλογραφία. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ε. βασίζεται στη χορήγηση φαρμάκων, όπως η διφαινυλυδαντοΐνη, η φαινοβαρβιτάλη, η καρβαμαζεπίνη. Σε βαριές μορφές έχει χρησιμοποιηθεί και χειρουργική εκτομή του πάσχοντος εγκεφαλικού ιστού. Σημαντική είναι η προστασία από τον τραυματισμό της γλώσσας με το δάγκωμα ενός πανιού κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ένα από τα πιο συζητημένα προβλήματα είναι εκείνο της ενδεχόμενης πνευματικής έκπτωσης που μπορεί να προκαλεί η ε. Στην πραγματικότητα, το 80% των επιληπτικών έχει πνευματικό επίπεδο τέτοιο που δεν αποτελεί εμπόδιο σε μια φυσιολογική κοινωνική ζωή· στο υπόλοιπο 20% το μέγεθος της πνευματικής καθυστέρησης ποικίλλει και είναι ανάλογο με τη συχνότητα των κρίσεων και την πρωιμότητα της εμφάνισης. Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με την ύπαρξη μιας υποτιθέμενης επιληπτικής προσωπικότητας: συχνά υποστηρίχθηκε ότι οι επιληπτικοί παρουσιάζουν διαταραχές του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς, η οποία χαρακτηρίζεται από εγωκεντρισμό, θρασύτητα, υπερευαισθησία, νευρικότητα, εύκολους καβγάδες, πνευματική δυσκαμψία κ.ά. Αναμφίβολα, αν και πολλά από τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούνται μερικές φορές στους συγκεκριμένους ασθενείς, στην πραγματικότητα, σημαντικό ρόλο για την εμφάνισή τους αποδίδεται στον τύπο της διαπαιδαγώγησης που έχουν λάβει και στον τρόπο με τον οποίο το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον αντιμετώπισε την πάθησή τους. Όσον αφορά την επαγγελματική δραστηριότητα, δεν υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις για τον επιληπτικό, αρκεί να τηρούνται ορισμένες προφυλάξεις για να αποφεύγονται επικίνδυνες για τον ίδιο καταστάσεις, όπως για παράδειγμα η οδήγηση τροχοφόρων ή η αναρρίχηση σε σκαλωσιές.

* * *

η (AM ἐπιληψία)

πάθηση τού εγκεφάλου με κύρια συμπτώματα: σπασμούς εντοπισμένους ή γενικευμένους, απώλεια συνειδήσεως, αισθητηριακές ψευδαισθήσεις και διάφορες ψυχικές διαταραχές

αρχ.

κράτημα, σταμάτημα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < επί + *-ληψία (< *λήπτης < λαμβάνω), τ. που απαντά μόνον εν συνθέσει (πρβλ. δωρο-ληψία, προσωπο-ληψία)].